PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI
Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD)’nın amacı
PKD,patlayıcı ortam tehlikelerini ve bu tehlikelerden
kaynaklanan riskleri tespit ederek değerlendirmek, tamamen yok etmek veya
azaltmak için hazırlanan bir dokümandır. Patlama riski taşıyan bölgeler (Zone)
tespit edilerek bir risk haritası çıkartılmakta ve buna göre önlemler
planlanmaktadır.
Yasal Gereklilik
Avrupa Birliği tarafından yayınlanan ve Atex 137 olarak
bilinen Direktif, ülkemizde Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden
Korunması Hakkında Yönetmelik adıyla uyumlaştırılmıştır. Bu yönetmeliğe göre
patlayıcı ortam oluşma riski olan her işletme PKD hazırlamakla yükümlüdür. Buna
göre işletme süreçlerinde parlayıcı veya toz oluşturabilecek maddeler kullanan,
depolayan ve proseslerinde doğal gazla çalışan ekipman kullanan her endüstriyel
kuruluş PKD hazırlamakla yükümlüdür.
PKD nasıl hazırlanmaktadır ?
PKD sadece denetim amaçlı hazırlanan ve rafa kaldırılan bir
doküman değil, bir risk değerlendirmesi ve eylem planıdır. PKD TS EN 60079-10-1
ve TS EN 60079-10-2 standartlarına göre veya bu konuda uluslararası kabul
görmüş kılavuz ve iyi uygulama örnekleri baz alınarak hazırlanmaktadır. PKD
hazırlaması dokümanı hazırlayan ile kuruluşun uzmanları arasında sıkı bir
işbirliğini gerektirir. Bizim tecrübelerimize dayalı olarak geliştirdiğimiz
PKD sistematiği şöyledir:
1. İşletme yetkilileriyle birlikte sahada ön tehlike analizi
2. PKD için gerekli veri ve proses bilgilerinin toplanması
3. Patlama risklerinin ve tehlikeli bölge haritasının
belirlenmesi
4. Patlama risklerinin değerlendirilmesi veya müşteri talebi
halinde Yangın ve Patlama risklerinin birlikte değerlendirilmesi
5. Taslak dokümanın hazırlanarak müşteri onayına sunulması
6. Doküman içeriği hakkında işletmedeki kritik personele
eğitim verilmesi
7. PKD’nin teslimi
Hesap yoluyla hazırlanan PKD’deki tehlikeli bölge sınırları
güvenilir midir? TS EN 60079’a göre yapılan hesaplar ve burada kullanılan
formüller bilimselliği kanıtlanmış, uluslararası kabul görmüş yaklaşımlara
dayanmaktadır. Ancak bazen dokümanı hazırlayanın yetkinliği ve tecrübesi
hesaplarda kullanılan bazı kabul ve katsayılar üzerinde etkili olabilir ya da
havalandırma veya kimyasallarla ilgili bazı verilere ulaşılamıyor olabilir. Bu
faktörler ise bölge sınırlarının hatalı tesbitine yol açabilir. İşte Güvenlik
Ltd. tereddütlü durumlarda bu konuda kabul görmüş Almanya (ExRl),Avustralya ve
İsviçre pratik kılavuzlarına başvurarak ve uluslararası veritabanları
kullanarak çapraz kontrol yapmaktadır.
Ayrıca gerekli hallerde hava hızı,sıcaklık,alt yanıcılık sınırı (LFL) gibi parametrelerin ölçülmesiyle gerçeğe yakın bir hesaplamaya ulaşmaya çalışıyoruz.
İşletmedeki yangın ve patlama risklerinin birbirinden
farkı nedir?
Patlama bir hızlı
yanma olayıdır,yani yanmanın özel bir halidir. Yangına karşı alınan birçok
önlem patlama için de geçerlidir. İşletme tarafından talep edildiği takdirde
patlama risk değerlendirmesine ilave olarak Binaların Yangından Korunma
Yönetmeliği’ne göre yapılan yangın risk değerlendirilmesi de PKD içeriğine
dahil edilmektedir.
PKD’nin içeriği nedir ?
İşletme büyüklüğüne göre değişmekle birlikte PKD’nin ana
başlıkları şöyledir:
1. İşletmenin proses akışı
2. Tutuşturucu kaynaklar
3. Kullanılan tehlikeli kimyasallar/tozlar ve patlama
özellikleri
4. Havalandırma özellikleri
5. Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması
6. Patlama risk değerlendirmesi Yangın ve Patlama Risk
Değerlendirmesi (opsiyonel)
7. Patlama risklerinin azaltılmasına yönelik öneriler
8. Doküman ekleri (Hesaplar,çizimler,yeterlilik belgeleri,
ortam ölçümleri vb.)
PKD bir defaya mahsus hazırlanan bir doküman mıdır?
PKD canlı tutulması,her proses veya yapısal değişimde
güncellenmesi gereken bir dokümandır. Benzer durum yangından korunma için de
geçerlidir. Gerçekte hem patlama hem de yangından korunma önlemleri işletme
kurulmadan önce, proje aşamasında iken planlanmalıdır. Patlama riskleri neye
göre değerlendirilmektedir ? Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden
Korunması Hakkında Yönetmelikteki maddelere göre değerlendirilmektedir. Bu
değerlendirmede öncelikle patlayıcı atmosfer oluşturma potansiyeline sahip olan
Tehlikeli Bölge tipleri belirlenmektedir. Sonrasında bu bölgelere uygun
kategoride Ex-proof ekipman varlığı, patlamadan korunmayla ilgili talimatlar,
personel eğitimi ve uyarıcı işaretler bir soru listesi (checklist) vasıtasıyla
araştırılarak risk değerlendirmesi tamamlanmaktadır.
Yangın riskleri neye göre değerlendirilmektedir ?
Yangın Risk Değerlendirmesi esasında işletmenin kuruluşunda
yapılması gereken bir faaliyettir. Kurulum tamamlandıktan sonra itfaiye veya
sigorta şirketleri dışında herhangi bir kurum tarafından sorgulanmamaktadır.
Yangın Risk Değerlendirmesi isteğe bağlı olarak Patlama Risk Değerlendirmesi
ile birlikte yapılabilmektedir. Burada amaç işyerindeki yangın önlemlerini
aşağıdaki yasal mevzuat baz alınarak bir kontrol listesi vasıtasıyla
değerlendirmektir:
1. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
2. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği
3. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
4. Yönetmeliklerin atıfta bulunduğu standartlar
5. İyi uygulama örnekleri ve tecrübeler
Patlamadan Korunma Dökümanı Nerelere Hazırlanır?
Patlamadan Korunma Dökümanı yanıcı ve parlayıcı gaz, sıvı
veya toz bulunan işyerleri için hazırlanmaktadır. Çalışanların ve çevrenin
güvenliği için Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması gereken işletmeler
arasında şunlar bulunmaktadır. LPG gibi petrol ürünlerinin üretim, dolum ve
dağıtımının gerçekleştirildiği tesisler
Elektrikli cihazların ve teçhizatlarının üretildiği
işyerleri
Elektrostatik boya üretilen fırınlar
Yanıcı özelliklere sahip basınçlı gaz tüplerinin saklandığı
depolar
Zeytinyağı ve diğer yağların üretimi yapılan tesisler
Akaryakıt depolama tankları
Kimyasal madde depoları
İlaç üretimi yapılan fabrikalar
Boya ve tiner üretilen imalathaneler
Deri imalathaneleri
Akü üretim tesisleri
Un değirmenleri
Trafo imalathaneleri
Matbaalar
ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
